Tây Bắc - một vùng cao nguyên rộng lớn, núi non trùng điệp, hùng vĩ của Tổ quốc ta. Người dân Tây Bắc đôn hậu, chất phác, nhiệt tình và mến khách. Ai đã lên Tây Bắc sẽ không bao giờ quên được những hình ảnh thân thương, những tình cảm chân thành, sâu nặng mà mảnh đất và con người nơi đây ban tặng. Tôi cũng là một người có được vinh hạnh ấy.

        …Rời Hà Nội, đến vùng quê lụa Hà Đông, theo Quốc lộ 6, đoàn chúng tôi đi qua tỉnh Hoà Bình, tỉnh Sơn La rồi thành phố Điện Biên Phủ của tỉnh Điện Biên.

        Trước mắt chúng tôi đâu đâu cũng thấy núi. Đường đi quanh co, nhiều đoạn cua gấp và cơ man là dốc đứng. Những bản làng của đồng bào dân tộc Tày, Nùng, Dao, Hơ-Mông, Thái…hiện ra giữa những thung lũng nhỏ. Những mái nhà sàn lô nhô lớp trên, lớp dưới theo địa hình bậc thang của núi đồi; có nhà mái lợp bằng tôn kẽm, tôn pro xi-măng; có nhà mái lợp bằng lá. Khói lam chiều bảng lảng, tạo cho ta một cảm giác ấm áp, yên bình. Xa xa những thửa ruộng bậc thang chín vàng, đẹp như tranh vẽ. Bên kia suối là những nương rẫy trồng ngô của bà con các dân tộc sở tại. Có mục sở thị vùng đất ngửa mặt nhìn lên thấy núi, cúi xuống thấy vực sâu thăm thẳm, mới thấy cuộc mưu sinh của đồng bào ở đây thật là gian nan, vất vả. Thế mà ngày ngày họ vẫn lên xuống các triền núi để canh tác, để làm ra hạt lúa, hạt nếp, trái ngô.

        Cao nguyên Mộc Châu làm ngỡ ngàng khách lạ. Khí hậu ở đây thật là tuyệt với cái lạnh se se, dìu dịu. Bát ngát đồi chè và đồng cỏ nhìn ngút mắt; từng đàn bò sữa nhởn nhơ gặm cỏ cho ta thấy sự trù phú, no đủ của vùng đất này. Cao nguyên Sơn La khá cao so với mực nước biển. Ai cũng cảm thấy ù tai khi lên đến độ cao trên hai ngàn mét. Và rồi thị xã Sơn La, nhà tù Sơn La có cây đào Tô Hiệu chúng tôi cũng đã ghé qua. Đi tiếp khoảng trăm cây số, chúng tôi lên đèo Pha Đin có độ dài 32 km, cao ngất tầng mây. Quốc lộ 6 được nâng cấp, mở rộng. Ở đèo Pha Đin cũng vậy. Nhiều đoạn cua gấp được san ủi, bạt mái, khoét núi để “nắn” thẳng con đường; nhiều đoạn đường mới mở ở bình độ thấp hơn đường cũ cả mấy chục mét. Đi qua những tuyến đường hôm nay, mới thấy khâm phục ý chí và nghị lực của các thế hệ cha anh đi mở đường chiến dịch, làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ năm xưa. Lúc ấy đường đi còn lắm chông gai, dốc cao, suối sâu, vực thẳm nhưng từng đoàn chiến sĩ, từng đoàn dân công hoả tuyến đã vượt núi, băng rừng xông ra mặt trận. Âm vang của điệu Hò kéo pháo: “Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua đèo...Dốc núi cao cao, nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi. Vực sâu thăm thẳm, vực nào sâu bằng chí căm thù. Hai, ba !!!”; hình ảnh:“Dốc Pha Đin chị gánh anh thồ. Đèo Lũng Lô anh hò chị hát...” như vẫn còn đây.

Đến Mường Phăng - Trung tâm chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ mới thấy sự tài tình, sáng suốt, mưu lược của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và các tướng lĩnh của bộ đội cụ Hồ. Kéo pháo vào trận địa là cả một vấn đề rất lớn. Lúc bấy giờ trình độ kỹ thuật của ta chưa thể tháo rời từng bộ phận mà phải kéo nguyên cả khẩu pháo nặng nề, nên rất khó khăn và nguy hiểm (Còn nhớ đồng chí Tô Vĩnh Diện phải lấy thân mình chèn pháo). Khó khăn là vậy, nguy hiểm là vô cùng nhưng đại tướng lệnh phải kéo pháo ra vì chưa đến thời điểm. Và rồi thời khắc làm nên lịch sử đã đến. Pháo ta đã gầm, quân ta ào ào xông trận. Các cửa ngõ phòng thủ của tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ như Him Lam, Hồng Cúm, Độc Lập, Bản Kéo…bị vô hiệu hoá, vì quá bất ngờ. Đồi A1 bị hất tung bởi quả bộc phá gần một tấn thuốc nổ. Đồi C1, D1 và các lô-cốt, các đài quan sát bị tê liệt hoàn toàn. Sân bay Mường Thanh nằm trong tầm kiểm soát của quân ta, máy bay địch không thể hạ cánh để chi viện binh lính, lương thực. Hết phương chống đỡ, không thể chạy trốn, tướng Decasteri và hàng ngàn quan quân Pháp phải phất cờ trắng đầu hàng.

        Lòng chảo Điện Biên hôm nay là một thành phố được chia tách từ tỉnh Lai Châu vào đầu năm 2004. Phố xá đã hình thành, đường mới thông thoáng, rợp bóng cây xanh. Những công trình mới mọc lên, những di tích lịch sử như: Mường Phăng, hầm chỉ huy Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ PCGONO (hầm Đờ-Cát), đồi A1, tượng đài chiến thắng Điện Biên Phủ (đồi D1), nhà trưng bày chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ v.v… sẽ là điểm đến của nhiều du khách trong và ngoài nước. Tương lai thành phố Điện Biên Phủ sẽ là một thành phố đẹp và phát triển.

        Tiếp tục cuộc hành trình, men theo bờ trái của sông Nậm Na-một dòng sông lắm ghềnh, nhiều thác; theo Quốc lộ 12 chúng tôi ghé Lai Châu; nhìn dòng Thác Bay tung bọt nước trắng xoá. Qua đèo Hoàng Liên Sơn mây mù ngập lối, ô tô phải bật đèn để đi trong màn sương dày đặc. Mây trắng bay la đà thật quyến rũ. Mây trắng như cùng đồng hành làm tôi chợt nghĩ, có phải chăng cả đoàn đang phiêu du chốn tiên cảnh, bồng lai ?...

        Đến “Sa Pa - thành phố trong sương”, thời tiết có vẻ lạnh hơn. Mưa lâm thâm và nhiều sương mù nên chúng tôi không được ngắm nhìn đỉnh Phang-Xi- Phăng- nóc nhà Đông Dương, cao trên ba ngàn năm trăm mét. Sa Pa về đêm ẩn chứa một nét đẹp hoang sơ, huyền diệu. Từng đôi tình nhân dìu nhau dưới chiếc ô nhiều màu sắc. Chúng tôi bách bộ quanh bờ hồ, qua nhà thờ đá, lang thang qua các dãy phố, đi dọc công viên để tận hưởng không khí trong lành. Mây bay rất thấp, tưởng chừng có thể cầm nắm được. Món trứng gà nướng, hạt dẻ nướng…lạ và thú vị, có lẽ chỉ có ở nơi này. Thành phố Lào Cai cũng là một nơi lý thú và rất đẹp. Một thành phố vùng biên rộng lớn, hoành tráng đến không ngờ. Điều này cũng dễ hiểu, bởi Lào Cai đã kỷ niệm 104 năm thành lập (1907-2011). Qua cửa khẩu Quốc tế Lào Cai - Hà Khẩu là huyện Hà Khẩu, châu Hồng Hà, tỉnh Vân Nam của nước bạn Trung Quốc. Nơi đây phố xá sầm uất, đồ sộ. Nhìn nơi dòng sông Hồng và sông Nậm Thi hợp lưu, bên đục bên trong, chảy vào đất Việt, xuôi về biển cả, tôi nghe lòng nôn nao khó tả.

        Qua miền Tây Bắc, chắc hẳn trong tâm tư mỗi người đều có nhiều kỷ niệm đẹp, khó quên. Thật vậy, làm sao có thể quên được nồi cơm dẻo, nấu từ gạo tám thơm của cánh đồng Mường Thanh ?! Làm sao quên được nắm xôi vò, chấm muối vừng được đồ trong nồi chõ của đồng bào Thái ?! Làm sao quên được men rượu Shan Lùng được chưng cất từ nếp nương ủ mộng, của đồng bào Dao đỏ ?! Rượu Nếp Nương, rượu sâu Chít ở Điện Biên; rượu Shan Lùng của Lào Cai đã có thương hiệu và đã thành đặc sản. Giữa tiết trời se lạnh, ngồi nhâm nhi chén rượu em mời sẽ mát lòng tao nhân mặc khách và tất cả mọi sự đời lo toan, phiền muộn sẽ biến tan vào trời đất. Em nâng chén rượu mời/ Rượu từ tay em cất/ Men rượu từ lá rừng/ Em nâng chén rượu mời/ Chén này mình trao nhau/ Đêm nay với điệu xoè/ Rộn ràng trong tiếng hát/ Trao nhau giữa vòng xoè/ Nụ cười và ánh mắt/ Thương nhau nắm tay nhau/ Để lòng thôi không nói…^(*). Làm sao quên được những cô gái Thái, nước da trắng ngần, khăn Piêu đội đầu, xinh xinh với bộ áo cốm, trong điệu xoè hoa, nhịp nhàng, lung linh như cành ban trắng mùa xuân?! Hoà cùng tiếng đàn tính, tiếng sáo, tiếng khèn, tiếng đàn môi…giọng hát em trong như nước suối giữa đại ngàn. Người đẹp đi ra suối tắm, cá tìm về xem chân em/ Người đẹp đi lên nương sớm, lúa tìm về xem tay em/ Người đẹp đi lên rừng, hoa tìm về xem mặt/ Người đẹp hát trong rừng, chim ngập ngừng lắng nghe/ Người đẹp bước chân xoè, trai Mường nhìn theo/ Người đẹp bước lên sàn, tiếng đàn ngân reo...^(*)

        Tạm biệt miền Tây Bắc yêu thương, lòng xao xuyến bồi hồi, tôi mang theo niềm lưu luyến khôn nguôi. Nhớ em bâng khuâng trong điệu xoè, để lại hơi ấm bàn tay. Nhớ em dịu dàng trong điệu hát Inh Lả ơi, Sao Noọng ơi !...

(*) Ca từ trong bài Điệu xoè thương nhau

và Người đẹp Mường Then  của

nhạc sĩ Vương Khon- tỉnh Điện Biên. 

                                                                                                                                        Hoàng Chương