Đã là giáo viên trong nhà trường trung học phổ thông (THPT) nên phần nào tôi cũng hiểu được việc học văn của học sinh THPT hiện nay ra sao? Nếu ai đó hỏi: Học sinh bây giờ học văn như thế nào? Xin thưa rằng: Học sinh ngày nay rất “ít mê” văn chương. Nghe như vậy hẳn các bạn đồng môn sẽ rất khó chịu. Nhưng không, “ít mê” ở đây được hiểu theo nghĩa đen của nó. Hiện nay, số lượng học sinh mê học văn và dự định sau này theo ngành văn học ở các trương THPT không nhiều, nếu không muốn nói là chỉ đếm trên đầu ngón tay. Đành rằng, điều đó hoàn toàn phụ thuộc vào sự đam mê của mỗi người nhưng dù sao đó cũng là kết quả đáng buồn.
Điểm số là một trong những yếu tố hàng đầu đánh giá kết quả học tập. Dù không phải là thước đo chính xác của một tài năng thực sự , nhưng liệu có học sinh nào dám nói mình không cần điểm số cao. Đối với các môn học khác, được điểm 9, điểm 10 không khó nhưng với môn văn, 7 hoặc 8 điểm đã là giỏi, 9 là “cực siêu” và điểm 10 là đã “trên cả tuyệt vời”.
Tất nhiên văn chương không có sự tuyệt đối. Vì vậy, điểm 10 khó có thể hạ bút, điểm 9 không còn điểm số bình thường. Dẫu biết với văn chương, việc quan trọng hóa điểm số e có gì không phải, nhưng học sinh vẫn chỉ là học sinh, điểm số cao là một niềm an ủi lớn cho những ai học văn và đi theo văn học. Đừng biến đểm số thành một vật cản khó khăn trên con đường đi đến văn học của học sinh. Thứ hai, có lẽ trong việc dạy văn là sự chênh lệch về trình độ cảm thụ nhận thức của các học sinh trong mỗi lớp. Nếu giảng vừa đủ cho các học sinh khá hiểu thì sẽ bắt gặp sự ngơ ngác của học sinh trung bình yếu hoặc ngược lại. Như vậy sẽ gây cảm giác nhàm chán và mất thời gian. Tìm được tiếng nói chung cho cách dạy giữa các học sinh trong một lớp là điều khó khăn đối với thầy cô. Lại càng không thể vì riêng môn văn mà chia học sinh theo trình độ khác nhau. Đó cũng là một lý do khiến con đường tiếp nhận con dường văn học của học sinh gặp khó khăn. Cách tốt nhất là giáo viên cứ truyền đạt lượng kiến thức cơ bản cho học sinh, sau đó hướng đến sự gợi mở những kiến thức nâng cao hơn cho các em học khá, cho việc tự tìm hiểu tư liệu của những em ham thích hiểu biết và khám phá thêm thế giới văn chương. Thông thường một tiết học văn 45 phút thì sẽ rất khó truyền hết “nội lực “ văn chương của tiết học theo quy định, do đó việc tự tìm hiểu của học sinh ở nhà là rất quan trọng để bổ sung kiến thức văn chương của các em.
Đối với tất cả học sinh là vậy còn đối với học sinh khối C (văn – sử - địa) hay khối D (toán – văn – ngoại ngữ) hoặc các khối khác có liên quan đến môn văn thì việc học văn trong nhà trường như thế nào? Phải nói rằng học sinh có tâm huyết với văn chương ngày nay không còn nhiều. Đã qua rồi thời học sinh các khối thi có môn văn tất bật lên thư viện trường, “ngấu nghiến” tất cả những cuốn sách có được để mở rộng và nâng cao kiến thức của mình, dù rằng lượng kiến thức đó trong hiện tại chưa cần thiết. Dẫu văn là môn học chính trong các môn học phổ thông cơ bản hay môn thi đại học nhưng học sinh lại học khá ư thực dụng. Dường như học sinh chỉ học những vấn đề xoay quanh việc đối phó với thi cử. Cách để các học sinh tham khảo thêm thì chỉ dừng lại những gì có trong chương trình hay những bài văn mẫu mà các em cho là “phao” để tiện sử dụng trong thi cử, kiểm tra. Khi hỏi những học sinh học bồi dưỡng văn chuẩn bị cho kỳ thi học sinh giỏi có mục đích gì thì thường nhận được câu trả lời là để có kiến thức thi đại học hoặc có cơ hội tuyển thẳng vào đại học. Phải chăng học văn để phục vụ cho thi cử, tìm kiếm nghề nghiệp trong tương lai mà khởi đầu là cánh cửa trường đại học, chứ không phải là nỗi “đam mê “ văn chương. Đó là chưa kể đến thực tế việc dạy thêm – học thêm, trong đó có môn văn. Các em đến với văn chương lại trở nên là hình thức đối phố với con số điểm để đạt được, chứ chưa hoàn toàn là niềm đam mê với bộ môn này.
Nói vậy nhưng không hẳn các em học sinh đều lấy việc thi cử là mục đích cho việc học văn của mình. Bên cạnh việc phải biết làm gì để đạt giải trong các kỳ thi, nhiều em học sinh đã tự mình bồi bổ và mở rộng kiến thức trên cơ sở những kiến thức văn chương được tiếp thu. Sự phát triển của xã hội và sự đa dạng các loại hình sách báo, các kênh thông tin như hiện nay đã giúp học sinh nhạy bén hơn trong cách tiếp cận và nâng cao kiến thức nói chung, trong đó có văn học. Âu đó cũng là dấu hiệu đáng mừng cho những ai có tâm huyết và đi theo con đường văn chương.
Một phương pháp để giải quyết tình trạng bế tắc trong việc học văn của học sinh là rất cần thiết. Trước hết hãy từ các thầy cô giáo tâm huyết với nghề, trong công việc dạy văn sẽ tìm ra giải pháp khả quan hơn giúp cho học sinh không bao giờ coi văn học là một ổ khóa nhiều mã số bí hiểm để rồi sau đó thè lưỡi ngán ngẫm. Mùa thi đang cận kề, và sự lựa chọn vào ngành học nào, trường nào, khối nào... có liên quan đến môn văn lại đang đặt ra những “thử thách” cho cả người dạy và người học, nhất là các em cuối cấp III. Hãy truyền đạt cho các em cái hay, cái đẹp muôn đời của văn chương và là bài học nhân văn của cuộc sống con người, nhất là trong cuộc sống hiện đại như hôm nay, và cả mai sau.....
T.N (Hồ Thị Mộng Thu)