Con xìa là cách gọi của người Quảng Nam, còn ở những nơi khác người ta gọi là con vọp hay con dộp dộp. Xìa thuộc họ nghêu, sò; sinh có sống chủ yếu ở dưới bùn, có nhiều ở các đầm, ao, hồ, bàu, kênh, rạch. Con xìa nhỏ có màu xanh đen còn xìa lớn thì có màu cách xám. Mỗi khi có động thì xìa thường ngậm chặt miệng lại và lẫn xuống bùn để trốn tránh.
Ở Quảng Nam, con xìa có rất nhiều trong các đầm ao hồ và cách bắt cũng khá đơn giản. Ngoài những món phổ biến chế biến từ xìa như xìa nướng, xìa nấu cháo, xìa nấu canh... thì người dân xứ Quảng còn sáng tạo ra món chả xìa rất độc đáo nhưng cũng hết sức dân dã, mộc mạc và mang đậm hương vị đồng quê... Ở những vùng nông thôn xứ Quảng, vào những lúc nông nhà, mùa màng đã thu hoạch xong, những người nông dân thường có thói quen hay tát ao, tát hồ hay rủ nhau đi bắt những loài sinh vật sống ở đồng ruộng để làm mồi lai rai hay để cải thiện bữa ăn. Chỉ cần bỏ ra một buổi đi “bắt hôi” hay “bắt vét” ở những nơi người ta tát ao, tát hồ hay đi mò bắt ở những con kênh, con mương là đã có một rỗ đầy những con xìa lớn, nhỏ; đem về mà tha hồ trổ tài nấu nướng với những món như xìa nướng mỡ hành, xìa hấp xả, xìa nấu canh với cải, mồng tơi, bồ ngót... Món nào cũng ngon, cũng hấp dẫn, đậm đà nhưng không thể nào bì với món chả xìa được.
Để cho chả xìa thêm ngon và không còn mùi bùn, trước khi đem làm chả người ta ngâm xìa vào nước vo gạo khoảng một buổi đề con xìa nhả hết chất bùn đất, rong rêu. Ngâm xong cho xìa vào luộc cho đến khi miệng xìa mở bung ra thì nhắc xuống, gỡ lấy phần thịt xìa bên trong rửa sạch, để ráo nước rồi băm nhuyễn cùng với thịt heo nạc, nấm mèo. Băm xong sho vào một ít hạt tiêu sọ, nêm muối đường, nước mắm, bọt ngọt... cho vừa ăn rồi đập vào hỗn hợp vừa băm nhuyển từ hai đến ba quả trứng gà hoặc trứng vịt, sau đó trộn đều. Chọn những chiếc lá cải cay to, nguyên vẹn cho vào chén ăn cơm rồi múc hỗn hợp xìa băm nhuyễn đổ vào đến khoảng hai phần ba chén là vừa. Thêm một ít rau thơm xắt mỏng như hành, ngò, húng quế... lên trên rồi cho vào nồi nước đang sôi hấp cách thuỷ. Đợi khoảng 10 đến 15 phút là có thể lấy ra thưởng thức.
Những chén chả xìa hấp xong cho ra đĩa dùng dao cắt ra thành từng miếng vừa ăn. Kép thêm lá khế, chuối chát, vài cộng rau thơm rồi chấm vào chén muối tiêu chanh ớt... Khó có thể dùng lời nào để diễn tả những hương vị đặc biệt đang hiện hữu trong miệng. Khi ăn không vội nhai ngay mà chỉ muốn ngậm mãi trong miệng để thưởng thức những hương vị không lẫn vào đâu được của miếng chả xìa. Vị cay hăng của cải, vị ngon ngọt sừng sựt của thịt xìa, thịt heo ngấm gia vị hoà quyện với mùi thơm của trứng cùng với cái dai dai của nấm mèo. Thỉnh thoảng đầu lưởi lại cảm nhận cái vị cay nhè nhẹ của hạt tiêu sọ bị cắn vỡ hoà lẫn vị cay nồng của ớt, vị mặn của muối, vị chua của chanh...
Ai đã từng một lần được nếm thử hương vị dân dã, mộc mạc của chả xìa chắc hẳn sẽ còn nhớ mãi và mong muốn được nhiều lần nhiều lần nữa được thưởng thức món ăn độc đáo này
Mai Hồng Lâm