Chiếu bóng lưu động một tên gọi thân quen gợi nhớ ký ức một thời.Nó gắn liền với những sinh hoạt mang tính cộng đồng cao.nó gợi nhớ cho chúng ta về những buổi xem phim đại trà trên những sân bãi rộng.Với tiếng loa văng vẳng đâu đó của anh thuyết minh vào những buổi chiều mời mọc.Tiếng máy chiếu chạy xè xè,màn ảnh rộng với những cọc dây cài cắm.Một sân bãi thoáng mát được rào chắn bằng tre gai có bàn bán vé,có cổng soát vé và tất nhiên là có cả những người rúc rào xem phim vì thiêú tiền mua vé.

Chiếu bóng lưu động còn ghi dấu một thời mối quan hệ quốc tế thâm tình  giữa nước ta và Liên Xô cùng các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu. Được thể hiện ở những bộ phim các nước này chiếm hơn hai phần ba thời lượng trình chiếu.Nội dung chủ yếu ca ngợi về tinh thần chiến đấu vệ quốc vĩ đại và cả những bộ phim thần thoại của Nga và Tiệp Khắc.Chao ôi, cứ nhớ về khoảng thời gian ấy ta không thể nào quên câu cổ động :-Mời đồng bào,đồng chí và các bạn đón xem chương trình phim tối nay vào lúc 19 giờ tại sân bãi X đội chiếu bóng Y sẽ phục vụ đồng bào,đồng chí và các bạn bộ phim Z-phim truyện màu chiến đấu của Liên xô hay Tiệp Khắc vân vân và vân vân.Một thời ám ảnh về miếng cơm manh áo mà chúng ta cũng còn có những phút giây hồn nhiên đợi chờ và tận hưởng với những tình cảm cộng đồng lan toả văn minh trên một nền giải trí được định hướng của xã hội.

 Ngồi trên bãi cỏ rộng ,có sao trời,có gió mát còn có cả trăng bên người yêu hay bên bạn bè được thưởng lãm những bộ phim hay thì chí ít chúng ta tạm quên đi những lo toan khó nhọc đời thường.Rồi lại gặp bà con,bạn bè hỏi han trao đổi.Trong sân bãi chiếu phim còn có những mẹt bán bánh kẹo,trái cây ăn theo lưu động với những ngọn đèn dầu tù mù có phần che sáng.Có nơi xa chợ nhiều khi còn bày bán cả thịt heo mới mổ khi chiều để bà nội trợ tiện thể mua luôn vừa đảm bảo được tinh thần vui chơi nhưng không quên nhiệm vụ.

Ký ức còn dẫn ta về những đêm máy hư phim đứt.Phim nhựa 35ly qua nhiều buổi chiếu dễ giòn, dễ đứt.Buổi chiều các anh kỹ thuật có công đoạn trở phim,dán phim rất kỹ.Phim đứt được dán bằng Axetol nhưng có nhiều lúc thiếu anh em linh động dán phim bằng mủ lá cây vú sữa.Đang xem phim nửa chừng phim đứt mọi người cùng ồ lên và chờ đợi.Lũ trẻ chen chân vào gần buồng máy để được lượm những đoạn phim đứt mà mấy chú bỏ ra.Nhất nhé ,những đoạn phim có tên phù thuỷ Chatlomo,có công chúa ngủ trong rừng,có cảnh ba Đô chèo thuyền trên kênh rạch thì tha hồ làm vốn mà hãnh diện khoe với bạn bè. Đội ngũ biên chế cho một đội chiếu bóng lúc bấy giờ phải đảm bảo cho chuyên môn  là phải có  người phụ trách kỹ thuật máy,người phụ trách công tác thuyết minh và tuyên truyền.Phải nói rằng công tác thuyết minh và tuyên truyền của một đội chiếu bóng lưu động là vô cùng quan trọng nó quyết định cho sự thành bại của một đội chiếu bóng và là linh hồn của tác phẩm điện ảnh. Người làm công tác thuyết minh phải đảm nhận vai trò cầu nối giữa tác phẩm với công chúng vừa là cầu nối với cơ sở trong mối quan hệ công tác.Sự linh hoạt trong xử lí tình huống cho từng buổi chiếuvới người thuyết minh là nó không những nằm trong tác phẩm điện ảnh,trong bài bản họ đã được học mà có khi  là những sự cố bất ngờ xảy ra trong sân bãi lúc chiếu phim.Hàng trăm nhân vật của phim chỉ qua một người nói với một ngọn đèn vàng vọt để trên một cái thùng máy làm bàn và những bản thuyết minh đa số mờ nhòe và nhiều lỗi.Áp lực khán giả với người thuyết minh là rất nhiều vì họ ở chung quanh mình yêu ghét là thể hiện ngay.Có nhiều nơi do không làm tốt công tác này đã bị khán giả la ó,ném đá và có khi xô ngã màn ảnh là chuyện thường gặp.Một anh bạn thuyết minh mới ra trường thuộc loại khá được mời đi thuyết minh ngoài sân lưu động, cuối buổi chiếu một khán giả bê nguyên cả cục đá to để lên bàn thuyêt minh với lời phê”Ông nói tiếng Mỹ hay tiếng Liên xô rứa ông”.Thật là cười ra nước mắt.

 Chiếu bóng lưu động đã làm xôn xao và um lên cuộc sống vốn dĩ bình lặng với những lời bình phẩm qua phim.Khán giả đã tìm thấy sự đồng điệu hay phản đối về tính cách,tình cảm của các nhân vật trong phim.Có thể nói cái có được của văn hoá chiếu phim cộng đồng ngày ấy là mọi người cùng hưởng thụ,cùng suy nghĩ về một vấn đề mà các nhà làm phim đặt ra,hướng mọi người cùng đến.Ở một góc độ nào đó việc làm này của ngành chiếu bóng lưu động đã mang lại hiệu ứng tốt đẹp trong việc xây dựng con người mới.

Bây giờ,cuộc sống càng ngày càng phát triển với những phương tiện nghe nhìn giải trí  cao đa dạng.Nhưng có thể nói không ngoa rằng ở mỗi con người đã xuất hiện những nỗi cô đơn riêng lẻ,thiếu những sân chơi cộng đồng.Vẫn thèm nghe rạo rực “vang bóng một thời”(Nguyễn Tuân) của những buổi chiếu phim lưu động.Vẫn thèm đến một buổi chiếu phim ngoài trời thoáng đãng,ăn một que kem, cây kẹo và chen nhau nhặt một đoạn phim đứt.Rất may là vẫn còn.Dẫu có ít hơn nhưng mãi mãi là một hoài niệm đẹp !                  Viết nhân kỷ niệm 60 năm ngày Điện ảnh cách mạng việt nam(1953-2013)                                                                                                                                      Thái Bảo-Dương Đỳnh