Trên con đường thiên lý Bắc-Nam, quốc lộ 1A đi qua xứ Quảng có biết bao nhiêu thắng cảnh đẹp. Không tin, bạn có thể làm chuyến du hành ... Ví như từ ngã ba Hương An, trên con đường về phía Tây phẳng lì đến thị trấn Đông Phú (huyện Quế Sơn), đi hơn 30km dọc lên vùng trung du trải với những cánh rừng xanh ngắt là đến đèo Le, là một bức tranh phong cảnh hữu tình. Miền sơn cước Nông Sơn hiện ra núi non trùng điệp. Nhìn hướng nào cũng thấy núi, nhấp nhô, lớp lớp, chạy ngút ngàn về phía chân trời.

Qua Đèo Le, đường dốc quanh co. Một bên là vách núi, bên kia là vực sâu. Lâu nay, khách bộ hành biết đến đèo Le bởi ngay trên đỉnh đèo là suối Nước Mát trong veo dịu mát bốn mùa. Bây giờ, Khu du lịch sinh thái Suối Mát là điểm du lịch sinh thái lý tưởng của du khách. Và có một đặc sản khá nổi tiếng được giới sành “ẩm thực” ưa tìm đến, món gà tre “thuần túy” riêng có ở vùng đất này. Vào đây, nói vui theo cách “tiếp thị” của chủ quán là “gà chỉ”, bởi khách thích con nào thì chỉ cho chủ quán con đó, rồi chờ khoảng mươi lăm phút là có con gà nóng hổi bốc khói thơm lừng. Món này dùng tay xé ăn mới ngon. Rồi nhâm nhi với chút rượu gạo có hương vị riêng đậm đà được nấu từ nguồn nước ở một làng nhỏ ở xã Quế Trung thì thật tuyệt vời.

Bên kia đèo Le có nhiều điểm dừng chân khá lý tưởng của du khách. Vùng đất được nhiều người biết đến với những cái tên như Đại Bình (hay gọi là Đại Bường), Trung Phước, Hòn Kẽm Đá Dừng, Dùi Chiêng, Tý, Sé… đã gợi lên biết bao kỳ tích về mảnh đất và con người nơi đầu nguồn sông mẹ Thu Bồn, để giữa xanh thẳm dòng nước tuôn về biển khơi đỏ quạnh phù sa …

Đổ xuống đèo Le, đi hơn mười cây số là đến chợ Trung Phước, là đầu mối thông thương xuôi ngược như câu hò quen thuộc của người xứ Quảng: “Ai về nhắn với nậu nguồn/ Mít non gởi xuống cá chuồn gởi lên”. Những ngày vào mùa thu hoạch của cây trái làng Đại Bình, các mẹ các chị thoăn thoắt gánh nào là chuối, cam, dâu, chôm chôm, trụ lông... qua đò đổ về chợ, ngôi chợ càng sầm uất của khách đến người mua, nhưng vẫn cứ chân chất trên gương mặt thôn nữ nụ cười chúm chím. Chút ngập ngừng ấy theo bước chân khách ra về dùng dằng lưu luyến...

Chưa hết đâu, đến chợ Trung Phước mà du khách không xuống đò qua làng Đại Bình thì coi như đi chưa hết... chợ. Bởi đặc sản của làng Đại Bình đã gắn liền với sự đặc trưng của chợ Trung Phước xưa nay. Dải đất hình chữ C nằm riêng biệt bên kia dòng Thu Bồn, chân thò ra biền bãi, đầu gối lên núi, cả dãy tre xanh ôm gọn lấy làng Đại Bình. Làng chạy dọc theo bờ cát trắng trải dài từ đầu truông Nông Sơn đến Thổ làng, Bàn Cúng. Những con đường làng uốn mình theo xóm làng giữa những vườn trái cây đầy bóng mát. Tách nhịp hẳn với cuộc sống ồn ào, nhộn nhịp của chợ Trung Phước, nơi đây như một ốc đảo thanh bình im ắng. Với nhiều loại trái cây như: Cam sành, quýt, trụ lông, lòn bon, sầu riêng, măng cụt…, chắc hẳn khi thưởng thức du khách sẽ không bao giờ quên hương vị ngọt ngào riêng có nơi này. Thêm nữa, những ngôi nhà cổ được dựng bằng gỗ, theo kiến trúc nhà vườn thấp thoáng giữa vườn cây rợp mát, càng gợi lên sự bình yên của nếp nhà, của nếp sống hồn hậu, tự nhiên. Người dân tự bao đời vẫn giữ được nghề truyền thống trồng dâu nuôi tằm, mía đường thủ công có tiếng. Chưa kể đến bên này sông, làng Trung Phước với nghề làm trầm hương mỹ nghệ với bàn tay tài hoa của người thợ, tạo nên những dáng trầm tuyệt mỹ…

Từ làng Đại Bình, câu ca quen thuộc “Ngó lên Hòn kẽm Đá Dừng/ Thương cha nhớ mẹ quá chừng bậu ơi!” ngân dài trên sông Thu Bồn khi đưa du khách ngược lên danh thắng nổi tiếng này. Lên đến đây, điểm thắt lại lần cuối cùng của thượng nguồn Thu Bồn, nhìn con nước tạm biệt núi rừng độc hành miên man chảy về xuôi, hẳn du khách chạnh lòng những nỗi niềm sau hành trình ngược sông thưởng lãm đôi bờ. Nếu là buổi hoàng hôn, du khách sẽ hiểu thêm về cái tên Hòn Kẽm Đá Dừng, bởi lẽ dưới ánh hoàng hôn tim tím, từ những vách núi dựng đứng chẻ ra kia sậm một màu của “kẽm”, cảnh sắc bàng bạc một không gian huyền ảo, vắng lặng trong ánh chiều tà. Có lẽ lên chơi Hòn Kẽm, Đá Dừng, du khách không chỉ được tận mắt chiêm ngưỡng không gian hùng vĩ nơi thượng nguồn dòng Thu Bồn, mà còn để trải nghiệm một cách chân thực hơn về sự thích nghi kỳ lạ của con người nơi này với thiên nhiên…

Khám phá Nông Sơn còn ở những điểm dừng chân lý tưởng nữa như suối nước nóng Tây Viên, Khe Nghiêng, Đá Bàn, Đá Mài... Tất cả đang chờ đón bước chân du khách. 

Mùa hạ, cái nắng nóng ở dải đất “khúc ruột miền Trung” chắc hắn khiến bạn phải tìm đến… bên kia đèo Le của xứ Quảng. Kìa, bạn hãy chọn cho mình một điểm đến để khám phá, thú vị lắm chứ...